Την περίοδο του πολιτισμού της Μεγάλης Ελλάδας η ναπολιτάνικη κουζίνα ήταν ίδια μ' εκείνη της μητέρας πατρίδας, βασισμένη στο ψητό κρέας και τα εντόσθια ζώων καθώς και στα τυριά από προβατίσιο γάλα.

Στη ρωμαϊκή εποχή πολλές συνταγές καταγράφηκαν και είναι αυτές που έκαναν την ναπολιτάνικη κουζίνα διάσημη, όπως η πράσινη σάλτσα ξιδιού, ή η σάλτσα ατζούγιας που χρησιμοποιείται στα μακαρόνια ή στις γεμιστές πιπεριές.

Η κουζίνα των φτωχών ήταν μίζερη σε σχέση μ' εκείνη των πλούσιων αρχόντων, μα αρκετά γευστική.

Κατά τη διάρκεια μεγάλων συμποσίων οι φτωχές ναπολιτάνες νοικοκυρές, οι Zandraglie, όπως ονομάζονταν, από την γαλλική λέξη entrailles (εντόσθια) περίμεναν τους Γάλλους υπηρέτες, έξω από τις πόρτες των πλούσιων αρχοντικών για να πάρουν τα εντόσθια των ζώων τα οποία δεν συμπεριλαμβάνονταν στα μενού των πλουσίων. Οι φτωχές zandraglie τα έπαιρναν και τα μαγείρευαν με καυτερές και γλυκές πιπεριές δημιουργώντας έτσι τις πρώτες γευστικότατες σούπες και τα σοφρίτο.

Με την κυριαρχία του Ναπολέοντα προσαρμόστηκαν στη ναπολιτάνικη κουζίνα το ragu, το gatto κ.ά.

Το μένού των φτωχών είχε ήδη εμπλουτιστεί με τις αγαπημένες από όλο τον κόσμο γεύσεις της πίτσας και της μακαρονάδας, τις οποίες ούτε και οι πλούσιοι θα μπορούσαν να σνομπάρουν πλέον και έτσι στα τραπέζια τους δεν έλειπαν ποτέ το σπαγγέτι, ο τηγανιτός μπακαλιάρος, η μοτσαρέλα, το σοφρίτο και η πίτσα.

Υπάρχουν όμως και κάποια υλικά που τα βρίσκεις μόνο στη Νάπολη και κάνουν κάποιες σπεσιαλιτέ μοναδικές, όπως τα "friarielli", ένα είδος μπρόκολου πιο νόστιμο και πικάντικο από αυτό που γνωρίζουμε. Ένα παραδοσιακό πιάτο με αυτό το λαχανικό είναι το "sasiccie e friarielli" (λουκάνικο με φριαριέλι), το οποίο χρησιμοποιείται ως υλικό για την παρασκευή της ομώνυμης πίτσας μαζί με μοτσαρέλα και ελαιόλαδο ή τοποθετείται πάνω σε ζεστό ψωμί.

Παραδοσιακό και πρωταγωνιστής στο χριστουγεννιάτικο και πρωτοχρονιάτικο δείπνο των Ναπολιτάνων είναι το "Capitone" (ένα είδος μαύρου χελιού μάκρους ενός μέτρου, με ουρά πιο φαρδιά από το σώμα). Την περίοδο των Χριστουγέννων τα ιχθυοπωλεία τοποθετούν στο δρόμο μεγάλες λεκάνες με αυτά τα χέλια και υπάρχουν δυο επιλογές: ή τα αγοράζουν ήδη καθαρισμένα και κομμένα ή τα αγοράζουν ζωντανά διατηρώντας τα σε λεκάνη με νερό μέχρι την ώρα που θα τα σφάξουν οι ίδιοι. Η δεύτερη επιλογή είναι πιο διαδεδομένη.

Γύρω στο 700 και 800 εισβάλλει στη ναπολιτάνικη κουζίνα και γίνεται απαραίτητη καθημερινή συνήθεια η πίτσα. Εκείνη την περίοδο γεννιέται και η ιδέα της πιτσαρίας με τη μορφή που τη συναντάμαι ακόμη στη σημερινή Νάπολη. Φούρνος με ξύλα, ο μαρμάρινος πάγκος όπου τοποθετείται φρεσκοψημένη, το ράφι όπου παρουσιάζονται τα υλικά που χρησιμοποιούνται και τα τραπέζια όπου θα την απολαύσουν οι πελάτες.

Η πρώτη πίτσα που καταναλώθηκε στη Νάπολη ονομάζεται Marinara ή απλά Ναπολιτάνα, πολύ ελαφριά αλλά με εκπληκτική γεύση, η οποία οφείλεται στα pienolli, τα ντοματίνια που καλλιεργούνται στις πλαγιές του Βεζούβιου. Μπόλικη σάλτσα ντομάτας, ελαιόλαδο, αλάτι και ρίγανη τα υλικά της. Σε αυτή την παραδοσιακή συνταγή ο S. G. Raffaele Esposito πρόσθεσε τυρί μοτσαρέλα και ξετρέλανε την βασίλισσα Μαργαρίτα της Σαβοϊας, η οποία τον ευχαρίστησε και κατόπιν αυτού ο Esposito βάφτισε την δημιουργία του "Pizza Margherita". Η επονομαζόμενη τότε (1889) πιτσαρία "Pietro e Basta Cosi", όπου γεννήθηκε η πιο διάσημη πίτσα στον κόσμο, υπάρχει ακόμη και σήμερα με την επωνυμία "ANTICA PIZZERIA BRANDI", όπου εκτός από καταπληκτική πίτσα μπορείτε να απολαύσετε και άλλα πιάτα παραδοσιακά. Βρίσκεται κοντά στο βασιλικό παλάτι στη Via Chiaia σ' ένα μικρό στενάκι που λέγεται Salita S. Anna di Palazzo (Δευτέρα κλειστά). Άλλο γνωστό όνομα στη Νάπολη, το Trianon (Via P. Colletta 46) (κλειστά Κυριακή και μεσημέρια) και επίσης το Da Michele (Via Cesare Sersale 1/3) (κλειστά τις Κυριακές), το Bella Napoli (Piazza Civica 29), Mimi alla Ferrovia (Via Alfonso d'Aragona 21) (κλειστά τις Κυριακές), Taverna dell'Arte (rampe S. Giovanni Maggiore 1/A).

Κλείνοντας αναφέρουμε ότι mozarella για τους Ναπολιτάνους είναι μόνο εκείνη από γάλα βουβάλας. Η άλλη από γάλα αγελάδας θεωρείται απομίμηση. Κοστίζει φθηνότερα βέβαια, αλλά δεν έχει εκείνη την φρέσκια, αλμυρή και παράλληλα γλυκιά γεύση.

Ένα γνωστό ναπολιτάνικο κρασί είναι το Lacryma Christi, ονομαστό και εκτός συνόρων σε λευκό κόκκινο και ροζέ.